Energieopslag en regelgeving: NEN 1010 en NEN 3140

Eén van de vereisten waaraan een installateur moet voldoen om Preferred Partner bij Landport Energy te kunnen zijn, is dat het bedrijf volgens NEN 1010 (en NEN 3140) richtlijnen haar werkzaamheden verricht.

Normen

NEN 1010 richt zich ontwerp en aanleg van elektrische laagspanningsinstallaties zodanig dat:

• een bedrijfszekere installatie wordt verkregen
• zonder gevaar voor elektrische schok (elektrocutie) en zonder het risico dat brand wordt veroorzaakt

Separaat van NEN 1010 is er ook een NEN 1010 Hoofdstuk 8 uitgebracht. Deel 2 van dit hoofdstuk 8 gaat over elektrische laagspanningsinstallaties van prosumenten (verbruikers die zelf energie produceren) en behandelt het veilig en functioneel leveren van elektrische energie vanaf het openbare net of vanaf andere lokale bronnen aan elektrische toestellen, zoals bijvoorbeeld een thuisbatterij.

Bij werkzaamheden aan en inspectie van installaties komt NEN 3140 aan de orde. Waar NEN 1010 meer over het product zelf gaat, draait NEN 3140 om hoe dit veilig gebruikt kan worden door mensen. Ofwel, NEN 3140 gaat over een veilige bedrijfsvoering van laagspanningsinstallaties.

Verder bestaat er ondertussen ook een NEN 4010, wat een praktische, beter leesbare vertaling is van NEN 1010. (NEN 4010 is een norm met eisen voor het ontwerpen en het installeren van elektrische installaties voor laagspanning. Deze norm is gebaseerd op de Nederlandse omstandigheden en de algemene Nederlandse installatiepraktijk.)

En er is NPR 5310, die uitleg geeft over en interpretatievoorbeelden bevat van een aantal eisen uit NEN 1010.

Ook is er nog NEN 4288 als aanvulling op NEN 3140, specifiek voor bedrijfsvoering batterijsystemen.

En tot slot IEC 61439, die gaat over schakel- en verdeelinrichtingen (“meterkasten”)

NEN 1010

Wat houdt NEN 1010 in?

NEN 1010 is bedoeld om de veiligheid van laagspanningsinstallaties te garanderen. De norm -gebaseerd op Europese normen (IEC 60364-serie)- bevat voorschriften voor de aanleg van elektrische installaties in woningen, gebouwen en infrastructuur. NEN 1010 beschrijft hoe elektrische installaties veilig moeten worden ontworpen, geïnstalleerd en onderhouden. Het doel is om elektrische gevaren, zoals brand, elektrocutie en apparatuurstoringen, te minimaliseren.

Belangrijke aspecten van NEN 1010 zijn:

1. Veiligheid van personen: Bescherming tegen elektrische schokken, overspanning en kortsluiting.
2. Betrouwbaarheid van installaties: Minimaliseren van storingen en zorgen voor continuïteit.
3. Energie-efficiëntie: Aandacht voor duurzaam energiegebruik.
4. Toepassing van materialen: Het gebruik van goedgekeurde en passende materialen.

De norm geldt voor nieuwbouw en renovaties, maar biedt ook richtlijnen voor onderhoud van bestaande installaties.

Toepassing bij installatie van energieopslagsystemen

Voor installateurs van thuisbatterijen en energieopslagsystemen is NEN 1010 essentieel om veilige en correcte installaties te garanderen. Specifieke aandachtspunten zijn:

1. Aarding en beveiliging

• Correcte aarding: Batterijsystemen moeten correct worden geaard om het risico van elektrische schokken en overspanning te minimaliseren.
• Overspanningsbeveiliging: De installatie moet beschermd zijn tegen overspanningen, vooral bij systemen die gekoppeld zijn aan het elektriciteitsnet en zonnepanelen.

2. Plaatsing en omgeving

• Brandveiligheid: energieopslagsystemen moeten in een brandveilige omgeving worden geïnstalleerd, met voldoende ventilatie om oververhitting te voorkomen.
• Ruimte-indeling: De installateur dient rekening te houden met minimale afstanden tot muren, andere apparaten en brandbare materialen.

3. Kabels en aansluitingen

• Dimensies van kabels: De kabels moeten geschikt zijn voor de stroomsterkte van het systeem om oververhitting en spanningsverlies te voorkomen.
• Connectoren en aansluitingen: De installateur dient te zorgen voor veilige verbindingen die bij onderhoud spanningsloos kunnen worden gemaakt.

4. Inspectie en documentatie

• Eindcontrole: Elke installatie moet worden getest op veiligheid en functionaliteit volgens NEN 1010-voorschriften.
• Gebruikersdocumentatie: De installateur moet bij oplevering duidelijke handleidingen beschikbaar stellen, inclusief een schema van de installatie en onderhoudsinstructies.

5. Integratie met andere systemen

• Netkoppeling: Bij gekoppelde systemen (zoals PV-panelen) moet rekening worden gehouden met de invloed op de hoofdzekering en netbelasting.
• Back-upfunctionaliteit: Als het systeem noodstroomvoorziening biedt, moet de overgang naar off-grid-modus correct afgestemd worden.

6. Training en certificering

De installateur en diens medewerkers moeten op de hoogte zijn van de laatste versie van NEN 1010 en relevante opleidingen volgen om te voldoen aan de voorschriften en veiligheidsnormen.

NEN 3140

Wat houdt NEN 3140 in?

NEN 3140 biedt richtlijnen voor het veilig werken aan en met bestaande elektrische installaties en elektrische arbeidsmiddelen. Het doel is om de veiligheid van werknemers en derden te waarborgen bij het gebruik en onderhoud van elektrische installaties. De norm richt zich op bedrijven en organisaties en geldt voor laagspanningsinstallaties (tot 1000 Volt wisselstroom of 1500 Volt gelijkstroom).

Belangrijke aspecten van NEN 3140 zijn:

1. Veilig werken: Procedures en maatregelen voor veilig werken aan elektrische installaties.
2. Inspectie en onderhoud: Periodieke controles van installaties om defecten te voorkomen.
3. Toezicht: Aanwijzing van bevoegd personeel, zoals installatieverantwoordelijken (IV) en werkverantwoordelijken (WV).
4. Opleiding en instructie: Eisen voor kennis en vaardigheden van werknemers die met elektrische installaties werken.
5. Documentatie: Bijhouden van logboeken en inspectierapporten.

Een bijkomend voordeel is dat een bedrijf door te voldoen aan NEN 3140 automatisch voldoet aan de Arbo-wet. Hoewel NEN 3140 op zich niet wettelijk verplicht is, beschouwen de meeste bedrijven het toch als zodanig, omdat naleving van de Arbo-wet hiermee wordt gewaarborgd.

Toepassing op installateurs van energieopslagsystemen

Voor installateurs van energieopslagsystemen biedt de NEN 3140 richtlijnen om veilig te werken tijdens installatie, onderhoud en inspectie. Specifieke aandachtspunten zijn:

1. Werkzaamheden aan energieopslagsystemen

• Veilig spanningsloos werken: Installateurs moeten de batterij en omliggende installaties spanningsloos maken voordat er werkzaamheden plaatsvinden.
• Beveiliging tegen onverwachte inschakeling: Gebruik van lock-out/tag-out-systemen om te voorkomen dat de installatie per ongeluk wordt ingeschakeld.
• Controle op restspanningen: Energieopslagsystemen kunnen na uitschakeling restspanningen bevatten. Controle hierop is essentieel.

2. Risicoanalyse en werkplan

• Taakrisicoanalyse (TRA): Voorafgaand aan werkzaamheden moet een risicoanalyse worden uitgevoerd om mogelijke gevaren in kaart te brengen.
• Werkvergunningen: Bij complexere installaties kan een werkvergunning nodig zijn, vooral bij parallelle systemen met meerdere spanningsbronnen.

3. Personeel en bevoegdheid

• Aangewezen personen: Installateurs moeten zijn aangewezen als Voldoende Onderricht Persoon (VOP), Vakbekwaam Persoon (VP) of Werkverantwoordelijke (WV) afhankelijk van hun taken.
• Training en certificering: Regelmatige bijscholing om kennis van energieopslagsystemen en relevante normen up-to-date te houden.

4. Inspectie en onderhoud van energieopslagsystemen

• Visuele controle: Regelmatig inspecteren op slijtage, beschadiging en oververhitting.
• Metingen: Controle op aardingsweerstand, isolatieweerstand en de werking van beveiligingscomponenten zoals zekeringen.
• Periodieke inspecties: Batterijsystemen en elektrische installaties moeten periodiek worden gecontroleerd volgens NEN 3140.

5. Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)

• PBM’s: Gebruik van geschikte isolerende handschoenen, veiligheidsbrillen en brandwerende kleding bij werkzaamheden aan energieopslagsystemen.
• Gebruik van gereedschap: Toepassen van geïsoleerd gereedschap om de kans op kortsluiting en letsel te verkleinen.

6. Documentatie en logboeken

• Installatiedocumentatie: Het bijhouden van installatieschema’s, onderhoudsrapporten en inspectielogboeken is verplicht.
• Gebruiksinstructies: Klanten moeten duidelijke instructies krijgen over veilig gebruik en onderhoud van de energieopslagsystemen.

7. Omgaan met storingen en calamiteiten

• Veilig storingen oplossen: Bij een storing moet altijd veilig en volgens vastgelegde procedures worden gewerkt.
• Brandveiligheid: Installateurs moeten bekend zijn met de juiste handelingen bij batterijbranden of andere noodsituaties.

Bijkomstigheid is dat door NEN 3140 normen te hanteren, dit voor een bedrijf een manier is om te voldoen aan de Arbo-wet. Dus alhoewel NEN 3140 niet strikt wettelijk verplicht is, zullen bijna alle bedrijven het wel als zodanig zien omdat ze aan de Arbo-wet moeten voldoen en dat middels NEN 3140 doen.

Let op! Hoewel dit artikel zorgvuldig is samengesteld, kan het onvolledig zijn en onjuistheden bevatten. Voor specifiek advies raden wij aan een specialist te raadplegen.

Kwaliteit en veiligheid

Landport Energy stelt strikte eisen aan installateurs die Preferred Partner willen worden. Het naleven van NEN 1010 en NEN 3140 waarborgt niet alleen de veiligheid, betrouwbaarheid en duurzaamheid van installaties, maar ook een professionele standaard bij inspectie, onderhoud en documentatie. Deze normen zijn essentieel om risico’s te minimaliseren en gebruikers een veilige ervaring te bieden. Door deze eisen te hanteren, garanderen we kwaliteit en bouwen we aan langdurige, betrouwbare relaties met onze partners en eindgebruikers.

Antal Adriaanse
Office Manager Sales & Techniek
Landport Energy